Kapalı çarşının nabzını tutan Ekonomi yazarı Abdurrahman Yıldırım, 1 Mayıs’ta Kapalı Çarşı’ta uğradığını belirten Yıldırım, “Tarihi çarşı 10’larca yıl sonra en canlı ve en kalabalık günlerini yaşıyor” dedi.
Yıldırım’ın yazısı şöyle:
“Seçimlere 12 gün kaldı. Sandıktan kimin çıkacağı, Meclis’in aritmetiği gelecek 5 yılın yönetici kadrolarını belirlemeyecek.
Ancak bundan önce seçim sürecinde yaşanabilecekler ve seçimin yapıldığı ortam da önemli olacak. Kutuplaşma had safhada ve seçim güvenliğini riske atıyor gibi bir izlenim veriyor.
Yılın 4 aylık döneminde Türkiye’yi dünyadan negatif ayrıştıran iki gelişme oldu. Biri 6 Şubat’taki büyük deprem diğeri de seçimlerin etkisiydi.
Piyasalar büyük ölçüde hükümetin kontrolü altında hareket ederken, bu seçim öncesinde neden riskten kaçıldığı, altına ve dövize yönelmenin niçin bu kadar arttığı giderek netleşiyor.
Kur Korumalı Mevduata (KKM) ilgi yüksek ve tutarı 102 milyar dolara çıktı. Artık toplam mevduatın beşte biri KKM’den oluşuyor.
Kur artışından korunmak isteyenler, döviz yerine hükümetin ve bankaların da yönlendirmesiyle KKM’ye giriyor. Bu nedenle KKM’deki artışı döviz ve altına yönelme gibi riskten kaçış biçiminde değerlendiriyoruz.
Hem kuru kontrol altında tutmak hem de Merkez Bankası bankalara sınırlı döviz sattığından dolayı seçim öncesinde bankalardan döviz almak zorlaştı.
ÇARŞIDAN İZLENİMLERİ
Ekonominin işleyişi boşluk kaldırmadığından işlemler de serbest piyasaya ve döviz bürolarına kaydı.
Hem siyasi ve ekonomik belirsizliğin döviz ve altın talebini artırması, hem de mevcut hacmin kaymasıyla serbest piyasanın kalbi Kapalıçarşı’da büyük canlılık yaşanıyor.
Geçmiş yıllarda 1 Mayıs gününü tatil olması nedeniyle geç açıp tez kapatarak düşük çalışma temposuyla geçiren Kapalıçarşı’ya dün uğradım. Tarihi çarşı 10’larca yıl sonra en canlı ve en kalabalık günlerini yaşıyor.
Yerlisi yabancısı, döviz veya altın almaya ya da satmaya geleninden alışverişe çıkanlarına kadar çok kalabalık bir görünümle karşılaştım.
Öyle ki dönerci, dürümcü, kokoreççi gibi yerlerin önünde kuyruklar uzayıp gitmişti. Kebapçılarda ve esnaf lokantalarında yemek kalmamış. Dönere niyetim vardı ama 100’lerce insanın yer aldığı sırada beklemeyi göze alamadım.
ÇELİK KASA DÖNEMİ
Kapalıçarşı’nın görünümünde geçmişe göre önemli bir farkı, işlem hacimlerinin büyümesiyle nakit ve altın taşımanın profesyonel hale gelmesi oluşturuyor. İşin içine hareket edebilen taşıyıcı siyah çelik kasalar girmiş.
Zaten Çarşı’nın dar mekan ve sokakları insanlarla doluyken, etrafta ayrıca 10’larca mobil çelik kasa ile nakit taşımada kullanılan büyük bavullar sağda solda durması, yayaların hareket alanını kısıtlıyor. Tabii etrafta resmi güvenlik görevlileri var ama sivil görevlileri bilmiyoruz.
Karşılıklı iki küçük ve dar sokakta toplanarak döviz ve altının ayaklı borsasını oluşturanlar, o kalabalık arasında seslerini daha bir yükseltmek zorunda kalıyor. İşlemlere yetişmek için belirgin bir haraketlilik ve acelecilik de dikkati çekiyor.
Kapalıçarşı’da piyasa sadece bir-iki sokaktan ibaret değil ki, hemen her tarafında iş yapılıyor. 2 caddesi, 63 sokağı, 14 hanı ve 3.600 dükkanı bulunan Kapalıçarşı da herkes piyasa yokluyor, piyasa yapıyor, getiriyor, götürüyor, fiyat alıyor.
Adı Kapalıçarşı ama karınca gibi işliyor.
İşlem hacminin ve işlemlerin artması aynı zamanda hesap makinesi satışlarını artırmış ve civardaki vitrinlerde hesap makineleri daha görünür hale gelmiş. Tombul parmak riskini azaltacak rahatlıkta hesap makineleri işlemlere paralel çok satıyor.
İŞLEM HACMİ NİYE DÜŞTÜ?
Son çıkan haber ve fotoğraflar, kamuoyunda çok görünür hale gelmek piyasanın işlem hacmini düşürmüş.
En canlı olduğu bayram öncesi dönemde haftalık 4-5 milyar dolarlık döviz işlem hacmine ulaşıldığı tahmin ediliyordu. Şimdi ise bunun yarısı düzeyine gerilediği belirtiliyor.
Ancak hacmin düşmesinde Merkez Bankası’nın yurtiçine altın satışını dolar yerine TL’ye çevirmesi de etkili. Özellikle mart ayından itibaren TCMB’nin ithal altın yerine kendi rezervlerinden yurtiçine de altın satıyor.
Banka aynı zamanda yurtiçi üretimin tamamını da satın alıyor. Yıllık üretim miktarı yaklaşık 35 ton, Mart’tan sattığı altın ise Uğur Gürses tarafından 72 ton ve 4.8 milyar dolar olarak hesaplandı.
Artık altın alımı için kuyumcuların her gün döviz toplaması ve piyasada talep yaratması söz konusu değil. Seçim öncesinde yurtiçi yerleşiklerin altın talebi, döviz gibi ve aynı nedenle yükseldi.
Serbest döviz kurunda tansiyonun bayram sonrası kısmen yatışması ve alım satım makasının daralmasında bu karar da etkili.
Kapalıçarşı dün öğleden sonra dolar alımını 20.35’ten satışını 20.45’ten yaparken, bir saatte alım satım farkı 10 kuruştan 6 kuruşa kadar düştü.
